Thời gian qua, thành phố Đà Nẵng triển khai rất nhiều dự án đầu tư xây dựng, trong đó phần lớn là các dự án có sử dụng đất. Riêng trong năm 2024, thành phố đã ban hành danh mục gồm 40 dự án sẽ được hoàn thành và 39 dự án sẽ khởi công xây dựng. Tuy nhiên, theo thống kê cho thấy nhiều dự án không thể đảm bảo tiến độ cam kết. Thậm chí, có trường hợp dự án sử dụng nguồn vốn ODA với tổng mức vốn đầu tư khá lớn đã bị nhà tài trợ chấm dứt giải ngân do không thể gia hạn Hiệp định tín dụng.
Có nhiều nguyên nhân được các chủ đầu tư đưa ra để lý giải cho việc chậm tiến độ của các dự án như vướng mắc trong giải phóng mặt bằng, năng lực của nhà thầu thi công, năng lực quản lý, điều hành của các chủ đầu tư, dự án chậm được bố trí vốn,… nhưng nguyên nhân lớn và phổ biến nhất là vướng mắc trong khâu giải phóng mặt bằng.
Ảnh minh họa: Một công trình xây dựng trên địa bàn thành phố Đà Nẵng
Việc chậm trễ trong quá trình triển khai thực hiện các dự án đầu tư xây dựng đã gây ra nhiều hệ lụy, làm giảm hiệu quả sử dụng nguồn lực đất đai, tăng chi phí đầu tư, giảm hiệu quả đầu tư của dự án, ảnh hưởng đến đời sống của người dân khu vực dự án, không tận dụng được nguồn vốn đã bố trí, nguy cơ dẫn đến khiếu kiện yêu cầu bồi thường thiệt hại của các nhà thầu thi công đối với các chủ đầu tư,…
Theo quy định tại Nghị định số 10/2021/NĐ-CP ngày 09/02/2021 của Chính phủ về quản lý chi phí đầu tư xây dựng thì chi phí bồi thường, hỗ trợ và tái định cư là nội dung thuộc Tổng mức đầu tư xây dựng của dự án. Vì vậy, việc triển khai công tác bồi thường, tái định cư để giải phóng mặt bằng phục vụ cho hoạt động đầu tư xây dựng cũng chỉ được thực hiện sau khi dự án tổng thể được phê duyệt quyết định đầu tư, đồng thời với việc triển khai các hoạt động thi công xây dựng công trình dự án. Điều này dẫn đến chậm trễ trong hoạt động thi công xây dựng do phải chờ mặt bằng, thời gian thực hiện dự án thường bị kéo dài, thậm chí dự án phải điều chỉnh, gia hạn nhiều lần hoặc bị hủy trong trường hợp các vướng mắc trong công tác bồi thường, tái định cư không được giải quyết.
Để tháo gỡ “nút thắt” về mặt bằng cho các dự án đầu tư xây dựng, trong thời gian qua, cùng với sự hoàn thiện của hệ thống pháp luật về đất đai, đầu tư, đầu tư công, Nghị quyết số 136/2024/QH15 của Quốc hội về tổ chức chính quyền đô thị và thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển thành phố Đà Nẵng, sự ra đời của Nghị định số 104/2024/NĐ-CP ngày 31/7/2024 của Chính phủ quy định về Quỹ Phát triển đất là cơ sở pháp lý quan trọng để thành lập Quỹ Phát triển đất thành phố Đà Nẵng nhằm giải quyết nhiều vướng mắc theo quy định trước đây (Quyết định số 40/2010/QĐ-TTg ngày 12/5/2010 của Thủ tướng Chính phủ), đóng góp tích cực vào việc huy động nguồn lực cho công tác giải phóng mặt bằng, tạo quỹ đất sạch để phát triển kinh tế – xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh, an sinh xã hội của thành phố.
Theo Nghị định số 104/2024/NĐ-CP, Quỹ phát triển đất hoạt động theo mô hình độc lập hoặc mô hình ủy thác cho Quỹ Đầu tư phát triển (hoặc Quỹ tài chính khác của thành phố). Việc quyết định mô hình hoạt động của Quỹ phát triển đất do Ủy ban nhân dân thành phố quyết định, sau khi Đề án thành lập Quỹ Phát triển đất được Hội đồng nhân dân thành phố thông qua.
Xét về tính hiệu quả và tình hình thực tế hiện nay thì mô hình ủy thác quản lý Quỹ phát triển đất cho Quỹ Đầu tư phát triển là mô hình có nhiều ưu điểm và phù hợp với chức năng, nhiệm vụ của Quỹ Đầu tư phát triển và kinh nghiệm của các địa phương khác trên cả nước. Theo mô hình này, thành phố sẽ tiết kiệm được ngân sách, không tăng thêm bộ máy, biên chế, trụ sở,… do không thành lập cơ quan điều hành nghiệp vụ của Quỹ Phát triển đất mà sử dụng bộ máy điều hành nghiệp vụ hiện có của Quỹ Đầu tư phát triển.
Hy vọng với việc Chính phủ ban hành Nghị định số 104/2024/ND-CP, Đề án thành lập Quỹ Phát triển đất thành phố Đà Nẵng sẽ sớm được trình và phê duyệt, giúp thành phố có thêm công cụ tài chính hữu hiệu để thực hiện công tác giải phóng mặt bằng, tháo gỡ “nút thắt” trong việc triển khai các dự án đầu tư xây dựng và tăng quỹ đất chuyên dùng, góp phần vào sự phát triển nhanh và bền vững của thành phố.
Nguyễn Văn Vinh – PGĐ Quỹ ĐTPT TPĐN
