Trong bối cảnh Việt Nam đang đẩy mạnh quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa, việc giải phóng mặt bằng và tạo quỹ đất sạch là yếu tố tiên quyết để thu hút đầu tư, triển khai các dự án kinh tế – xã hội trọng điểm. Quỹ phát triển đất chính là công cụ chiến lược, giúp các địa phương ứng phó nhanh chóng với yêu cầu này.
1. Nhiều khó khăn, vướng mắc theo quy định trước đây
Quỹ phát triển đất trước đây được hướng dẫn thành lập theo quy định của pháp luật đất đai năm 2003 (Điều 34 Nghị định số 69/2009/NĐ-CP ngày 13/8/2009 của Chính phủ, Quyết định số 40/2010/QĐ-TTg ngày 12/10/2010 của Thủ tướng Chính phủ), pháp luật đất đai năm 2013 (Điều 111 Luật Đất đai năm 2013, Điều 6 Nghị định số 43/2014/NĐ-CP ngày 15/5/2014 của Chính phủ).
Theo số liệu của Bộ tài chính thời điểm năm 2023, cả nước có 57 địa phương đã thành lập Quỹ phát triển đất, trong đó có 27 Quỹ hoạt động theo mô hình độc lập, 30 Quỹ hoạt động theo mô hình ủy thác.
Tuy nhiên, trong quá trình hoạt động, Quỹ phát triển đất bộc lộ nhiều khó khăn, vướng mắc như: chưa quy định rõ nguồn vốn để đảm bảo hoạt động, mô hình tổ chức, thiếu cơ chế để bảo đảm nguồn kinh phí chi trả cho hoạt động của Quỹ,… Đặc biệt là quy định hoàn trả vốn ứng không còn phù hợp với quy định của Luật Ngân sách nhà nước và Nghị định quy định về thu tiền sử dụng đất, thu tiền thuê đất. Hoạt động của quỹ thời gian qua không chỉ điều chỉnh bởi pháp luật đất đai mà còn điều chỉnh bởi pháp luật liên quan (Luật Ngân sách Nhà nước, Luật Đầu tư công) dẫn tới khó khăn, vướng mắc trong thực hiện.
2. Hành lang pháp lý từng bước hoàn thiện
Luật Đất đai 2024 đã xác định rõ vai trò của Quỹ phát triển đất tại Điều 114 và Nghị định số 104/2024/NĐ-CP ngày 31/7/2024 của Chính phủ đã cụ thể hóa các quy định, tạo nền tảng pháp lý vững chắc cho quỹ này hoạt động, giải quyết các khó khăn, vướng mắc phát sinh trong quá trình tổ chức và hoạt động của Quỹ phát triển đất, tăng cường công tác quản lý, nâng cao hiệu quả hoạt động và đã làm rõ được các quy định về:
– Nguồn vốn hoạt động: gồm vốn điều lệ được cấp từ nguồn chi đầu tư phát triển của ngân sách địa phương và vốn huy động hợp pháp. Cơ chế quản lý và cấp vốn điều lệ đã được cụ thể hóa, đảm bảo nguồn lực hoạt động ổn định và minh bạch hơn.
– Quản lý và sử dụng vốn: Vốn từ quỹ sẽ được ưu tiên cho các nhiệm vụ bồi thường, hỗ trợ tái định cư và tạo lập, phát triển quỹ đất tái định cư, tạo quỹ đất để tổ chức đấu giá quyền sử dụng đất,…
– Cơ cấu tổ chức: Được phân loại rõ ràng giữa 02 mô hình độc lập và ủy thác, phù hợp với từng địa phương. Trong đó Quỹ phát triển đất được ủy thác cho Quỹ đầu tư phát triển hoặc tổ chức tài chính khác quản lý, với cơ chế giám sát và phân quyền rõ ràng. Quy định cụ thể hơn về quyền hạn, trách nhiệm của các Hội đồng quản lý, Ban kiểm soát và bộ máy điều hành quỹ.
– Chi phí quản lý vốn ứng từ Quỹ: để phát huy có hiệu quả vốn điều lệ được cấp cho Quỹ phát triển đất, Nghị định 104 đã quy định mức chi phí quản lý vốn ứng từ Quỹ phát triển đất bằng mức lãi suất áp dụng đối với tiền gửi bằng đồng Việt Nam của Kho bạc Nhà nước tại Ngân hàng Nhà nước Việt Nam trong cùng thời kỳ và được tính trong chi phí khác thuộc tổng mức đầu tư của dự án, dự toán của nhiệm vụ.
Ảnh minh họa: Các công trình văn hóa, giải trí trên địa bàn thành phố
3. Giải pháp đổi mới và phát triển bền vững
Nghị định 104/2024/NĐ-CP không chỉ mang lại cơ sở pháp lý rõ ràng mà còn mở ra các giải pháp đổi mới:
– Quán triệt đầy đủ quan điểm, chủ trương đường lối của Đảng về nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý và sử dụng đất, tăng cường đấu giá quyền sử dụng đất, đảm bảo công khai, minh bạch (Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 16/6/2022).
– Tăng cường phân quyền: Giao quyền tự chủ cao hơn cho các địa phương, giúp địa phương linh hoạt trong quản lý và sử dụng Quỹ phát triển đất.
– Khơi thông nguồn lực đất đai: góp phần huy động nguồn lực cho công tác giải phóng mặt bằng, tạo quỹ đất sạch để phát triển kinh tế – xã hội.
– Thúc đẩy đầu tư: việc tạo quỹ đất sạch, giải phòng mặt bằng kịp thời là yếu tố quan trọng để thu hút nhà đầu tư, đặc biệt trong các lĩnh vực bất động sản, công nghiệp và dịch vụ.
– Đảm bảo an sinh xã hội: Các hoạt động bồi thường và hỗ trợ tái định cư kịp thời giúp người dân bị ảnh hưởng bởi các dự án phát triển được đảm bảo quyền lợi, ổn định cuộc sống.
Với những hiệu quả trên, việc thành lập/ kiện toàn Quỹ phát triển đất theo hướng dẫn Nghị định 104/2024/NĐ-CP là bước đi mang tính chiến lược, giúp Quỹ phát triển đất trở thành công cụ tài chính mạnh mẽ, hỗ trợ các địa phương khơi thông nguồn lực đất đai.
Nghị định cũng quy định rõ đối với địa phương chưa thành lập Quỹ Phát triển đất: “Căn cứ tình hình thực tế tại địa phương, trường hợp cần thiết, UBND cấp tỉnh giao cho cơ quan chuyên môn chủ trì, trình UBND cấp tỉnh phê duyệt Đề án thành lập quỹ sau khi có ý kiến của HĐND cùng cấp”.
Như vậy, đối với thành phố Đà Nẵng là 01 trong 06 địa phương chưa thành lập Quỹ phát triển đất thì việc thành lập và tổ chức hoạt động theo mô hình ủy thác cho Quỹ Đầu tư phát triển có thể tối ưu được mô hình tổ chức hoạt động, tận dụng nguồn lực sẵn có của Quỹ Đầu tư phát triển thành phố. Quỹ phát triển đất ra đời giúp thành phố tập trung được nguồn lực tài chính, chủ động hơn trong việc quản lý, tạo quỹ đất, tối ưu hóa nguồn tài nguyên đất đai, thúc đẩy đầu tư và đảm bảo an sinh xã hội, đóng góp quan trọng vào sự phát triển bền vững của thành phố.
Đình Quốc – Thu Nhung
