Trong dòng chảy phát triển đô thị và công nghiệp hóa, giấc mơ an cư của hàng triệu người lao động thu nhập thấp vẫn còn xa vời khi nguồn cung nhà ở xã hội chưa đáp ứng kịp nhu cầu thực tế. Phát triển nhà ở xã hội (NOXH) không chỉ là chính sách an sinh mà còn là lời cam kết của Nhà nước trong việc đảm bảo công bằng và ổn định xã hội. Trước yêu cầu cấp bách ấy, Nghị quyết 201/2025/QH15 được Quốc hội ban hành đã tạo nên bước ngoặt chính sách, huy động nguồn lực xã hội cùng tham gia xây dựng nhà ở cho người lao động. Đây là thời điểm để các địa phương, trong đó có thành phố Đà Nẵng đưa chính sách vào thực tiễn một cách hiệu quả, linh hoạt.
1. Bức tranh phát triển nhà ở xã hội giai đoạn 2021–2030
Theo mục tiêu cụ thể của Đề án “Đầu tư xây dựng ít nhất 01 triệu căn hộ nhà ở xã hội cho đối tượng thu nhập thấp, công nhân khu công nghiệp giai đoạn 2021-2030” được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 338/QĐ-TTg ngày 03/4/2023 là phấn đấu đến năm 2030, tổng số căn hộ nhà ở xã hội các địa phương hoàn thành khoảng 1.062.200 căn. Trong đó: Giai đoạn 2021 – 2025 hoàn thành khoảng 428.000 căn; Giai đoạn 2026 – 2030 hoàn thành khoảng 634.200 căn. Theo số liệu của Bộ Tài chính, trên phạm vi cả nước hiện có 686 dự án nhà ở xã hội triển khai với quy mô 639.851 căn. Như vậy, số lượng dự án hoàn thành, khởi công, xây dựng đạt 49% chỉ tiêu đặt ra tới năm 2025 trong Đề án (428.000 căn). Thành phố Đà Nẵng hiện đang dẫn đầu cả nước về phát triển nhà ở xã hội với tổng số căn hộ hoàn thành lũy kế đến hết năm 2024 đạt 10.687 căn, vượt 165% so với chỉ tiêu kế hoạch giai đoạn 2021-2025 (6.467 căn) và đạt tới 82,6% mục tiêu đến năm 2030 (12.933 căn). Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả tích cực, việc phát triển nhà ở xã hội trên địa bàn vẫn còn gặp nhiều khó khăn do vẫn còn phải thực hiện nhiều thủ tục hành chính cụ thể việc lựa chọn chủ đầu tư cho dự án nhà ở xã hội hiện cần thực hiện qua đấu thầu hoặc chỉ định, kết quả thẩm duyệt thiết kế về phòng cháy và chữa cháy là một trong những căn cứ để xem xét, phê duyệt quy hoạch, phê duyệt dự án, thẩm định thiết kế xây dựng và cấp giấy phép xây dựng, việc xác định giá bán, giá thuê mua nhà ở xã hội thường do cơ quan nhà nước có thẩm quyền trực tiếp thẩm định và phê duyệt phương án giá….. Đây là thủ tục cần được tinh gọn để đảm bảo rút ngắn thời gian thực hiện dự án nhà ở xã hội trong thời gian đến.
(Số liệu được tham khảo theo https://vneconomy.vn và https://vnexpress.net/)
2. Hành lang pháp lý thuận lợi để tăng tốc phát triển nhà ở xã hội
Để thúc đẩy phát triển nhà ở xã hội, nhà ở công nhân nhằm đáp ứng mục tiêu của Đề án trong giai đoạn 2021 – 2030 trên địa bàn cả nước hoàn thành đầu tư tối thiểu 01 triệu căn nhà ở xã hội, Ngày 29/5/2025, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 201/2025/QH15 về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù thúc đẩy phát triển nhà ở xã hội. Nghị quyết có hiệu lực từ ngày 01/6/2025, áp dụng trong thời hạn 5 năm trên phạm vi cả nước. Nghị quyết ra đời mở ra giải pháp thúc đẩy phát triển các dự án NOXH, là bước đột phá nhằm tinh giảm thủ tục đầu tư, tạo điều kiện thu hút nguồn lực ngoài ngân sách, đẩy nhanh tiến độ các dự án NOXH . Các quy định tại Nghị quyết này linh hoạt và nhân văn, phù hợp với người lao động ở các khu công nghiệp, góp phần mở rộng đối tượng thụ hưởng NOXH, giúp giảm gánh nặng chi phí cho nhà đầu tư, thúc đẩy phát triển quỹ đất sạch và thu hút nguồn lực xã hội hóa vào NOXH cụ thể như:
– Thành lập Quỹ Nhà ở Quốc gia: Quỹ Nhà ở Quốc gia – là quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách, hoạt động không vì lợi nhuận, có pháp nhân độc lập. Quỹ được thành lập ở cả cấp trung ương và địa phương. Đây là một cơ chế tài chính linh hoạt tạo lập quỹ nhà ở cho thuê đối với cán bộ, công chức, viên chức, người lao động.
– Mở rộng cơ chế giao chủ đầu tư: giao trực tiếp chủ đầu tư dự án nhà ở xã hội mà không cần qua đấu thầu đối với các dự án không sử dụng vốn đầu tư công. Đồng thời cho phép cơ quan nhà nước có thẩm quyền chấp thuận chủ trương đầu tư đồng thời giao chủ đầu tư không thông qua đấu thầu trong trường hợp dự án chưa được chấp thuận chủ trương đầu tư.
– Miễn thủ tục lập nhiệm vụ quy hoạch chi tiết: dự án được miễn thủ tục lập, thẩm định, phê duyệt nhiệm vụ quy hoạch chi tiết nếu khu đất chưa có quy hoạch chi tiết hoặc có yêu cầu điều chỉnh quy hoạch chi tiết. Chủ đầu tư có thể sử dụng các chỉ tiêu quy hoạch sử dụng đất và yêu cầu về không gian, kiến trúc, cảnh quan đã có trong quy hoạch phân khu hoặc quy hoạch chung (nếu khu vực không yêu cầu lập phân khu) để làm cơ sở trực tiếp lập, thẩm định và phê duyệt quy hoạch chi tiết thay vì lập nhiệm vụ quy hoạch chi tiết.
– Đơn giản hóa thủ tục đầu tư xây dựng không bắt buộc phải thẩm định báo cáo nghiên cứu khả thi tại cơ quan xây dựng. Chủ đầu tư tự thẩm định, phê duyệt và chịu trách nhiệm tuân thủ pháp luật xây dựng; Cho phép thực hiện thẩm định thiết kế phòng cháy chữa cháy đồng thời khi cấp giấy phép xây dựng, trong vòng 30 ngày kể từ khi nhận đủ hồ sơ hợp lệ; được miễn giấy phép xây dựng nếu dự án sử dụng thiết kế mẫu, thiết kế điển hình đã được cơ quan có thẩm quyền công bố và phù hợp quy hoạch; Việc lựa chọn nhà thầu xây dựng sử dụng vốn đầu tư công, vốn công đoàn hoặc vốn của doanh nghiệp nhà nước, doanh nghiệp do doanh nghiệp nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ được áp dụng hình thức chỉ định thầu rút gọn theo quy định pháp luật về đấu thầu.
– Cơ chế xác định giá bán, giá thuê, giá thuê mua linh hoạt: chủ đầu tư được phép chủ động xây dựng hoặc thuê đơn vị tư vấn có năng lực thẩm tra trước khi chủ đầu tư phê duyệt giá bán, giá thuê mua nhà ở xã hội. Giá có thể xác định theo từng giai đoạn. Sau hoàn thành kiểm toán quyết toán về chi phí xây dựng, chủ đầu tư trình cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp tỉnh kiểm tra giá bán, giá thuê mua nhà ở xã hội.
– Điều kiện hưởng chính sách NOXH khi thay đổi địa giới hành chính và làm việc xa nơi ở: Điều kiện nhà ở được tính theo địa giới hành chính trước khi sắp xếp lại, tránh thiệt thòi cho người dân đang làm hồ sơ mua, thuê mua NOXH. Về khoảng cách nơi ở – nơi làm việc: Người có nhà ở nhưng xa nơi làm việc vẫn được xét mua, thuê mua NOXH. UBND cấp tỉnh sẽ quy định cụ thể về “xa nơi làm việc” theo thực tế địa phương.
– Cho phép doanh nghiệp, cơ quan thuê NOXH để bố trí chỗ ở cho người lao động: Doanh nghiệp, cơ quan, tổ chức được thuê nhà ở xã hội hoặc nhà lưu trú công nhân để bố trí chỗ ở cho người lao động, kể cả người nước ngoài. Không được cho thuê lại, trừ khi pháp luật cho phép. Chi phí thuê được hạch toán hợp lệ, không dùng ngân sách nhà nước, trừ khi thuê cho người hưởng lương từ ngân sách và được duyệt dự toán.
– Tạo quỹ đất và hỗ trợ hạ tầng kỹ thuật để phát triển NOXH: Ngân sách địa phương sẽ được sử dụng để thực hiện bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và đầu tư hạ tầng kỹ thuật ngoài phạm vi dự án, nhằm tạo quỹ đất cho NOXH; Ưu tiên sử dụng một phần số tiền tương đương giá trị quỹ đất đã đầu tư xây dựng hệ thống hạ tầng kỹ thuật để phục vụ công tác giải phóng mặt bằng phát triển NOXH; Chủ đầu tư có quyền sử dụng đất do nhận chuyển nhượng hợp pháp thì được tính chi phí chuyển quyền vào tổng mức đầu tư, nhưng không vượt mức tiền sử dụng đất theo bảng giá đất tại thời điểm nhận chuyển nhượng; Chủ đầu tư có sẵn đất thì cũng được tính chi phí tiền sử dụng đất theo bảng giá đất tại thời điểm cho phép chuyển mục đích sử dụng sang đất ở.
Hình ảnh thực tế các căn hộ dự án Đầu tư Khu chung cư Nhà ở xã hội khu công nghiệp Hoà Khánh
3. Vai trò Quỹ Đầu tư phát triển trong việc đồng hành cùng thành phố hiện thực hóa mục tiêu phát triển nhà ở xã hội
Quỹ Đầu tư phát triển là quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách, hoạt động theo cơ chế tự chủ tài chính, đóng vai trò là một trong những công cụ tài chính quan trọng của địa phương, góp phần thúc đẩy phát triển nhà ở xã hội (NOXH) theo định hướng của Nghị quyết 201/2025/QH15. Và được thể hiện qua các hoạt động:
– Cho vay trung, dài hạn với lãi suất ưu đãi đối với các dự án nhà ở xã hội phù hợp với kế hoạch phát triển của thành phố, góp phần tăng nguồn cung nhà ở xã hội cho người lao động.
– Tham gia đầu tư trực tiếp hoặc hợp tác theo mô hình PPP, BCC
+ UBND cấp tỉnh được giao Quỹ làm chủ đầu tư dự án NOXH. Việc giao Quỹ làm chủ đầu tư trực tiếp nhằm huy động nguồn lực tài chính ngoài ngân sách, đẩy nhanh tiến độ triển khai dự án, tăng nguồn cung nhà ở xã hội cho người thu nhập thấp và người lao động tại khu công nghiệp, góp phần thực hiện hiệu quả các chính sách an sinh xã hội của Nhà nước.
+ Quỹ có thể hợp tác với các doanh nghiệp đủ năng lực tài chính, kinh nghiệm quản lý để đầu tư dự án theo mô hình đối tác công tư (PPP) hoặc hợp đồng hợp tác kinh doanh (BCC). Hình thức hợp tác này giúp tăng khả năng huy động nguồn lực ngoài ngân sách, chia sẻ rủi ro đầu tư, đồng thời nâng cao chất lượng và tiến độ triển khai dự án nhà ở xã hội.
Như vậy, Nghị quyết 201/2025/QH15 mở ra một giai đoạn mới trong phát triển nhà ở xã hội – năng động hơn, hiệu quả hơn và ít phụ thuộc vào ngân sách hơn. Với vai trò là tổ chức tài chính ngoài ngân sách, Quỹ Đầu tư phát triển Đà Nẵng sẵn sàng đồng hành cùng thành phố và doanh nghiệp, triển khai các dự án nhà ở xã hội mang tính xã hội cao, đảm bảo hiệu quả đầu tư và góp phần hướng tới hoàn thành mục tiêu của Chính phủ là Đầu tư xây dựng ít nhất 1 triệu căn NOXH cho đối tượng thu nhập thấp, công nhân khu công nghiệp giai đoạn 2021–2030.
Toàn văn Nghị quyết tải tại đây .
Thu Nhung – Phương Quỳnh
