Đường lối phát triển kinh tế thị trường định hướng XHCN là một mô hình kinh tế đặc thù trong thời kỳ quá độ đi lên CNXH ở Việt Nam, chưa có tiền lệ trong lịch sử nền kinh tế thế giới. Do đó, trong thời gian qua, các thế lực thù địch, những đối tượng cơ hội chính trị không ngừng đưa ra những quan điểm sai trái, thù địch về kinh tế thị trường định hướng XHCN ở Việt Nam.
Ảnh: Đ/c Nguyễn Thanh Tâm – Bí thư Đảng ủy, Giám đốc Quỹ phát biểu tại Hội nghị sinh hoạt chuyên đề quý I/2024
Trước những quan điểm sai trái, thù địch đối với đường lối của Đảng ta về phát triển kinh tế thị trường định hướng XHCN ở Việt Nam, chúng ta cần phải đấu tranh phản bác bằng những luận cứ thật sự khoa học và có tính thực tiễn cao nhằm làm thất bại âm mưu “diễn biến hòa bình” của chúng. Theo tôi, chúng ta cần dựa trên một số luận cứ khoa học và thực tiễn sau:
1. Luận cứ để đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch cho rằng đường lối phát triển kinh tế thị trường định hướng XHCN là không có cơ sở lý thuyết khoa học
Một là, sau 10 năm từ năm 1975 – 1985 nước ta rập khuôn làm theo mô hình kinh tế kế hoạch hóa tập trung, quan liêu, bao cấp của Liên Xô và Đông Âu dẫn đến tình hình nền kinh tế trì trệ, khủng hoảng; kể từ Đại hội VI vào năm 1986, Đảng ta đã nghiên cứu lại, nhận thức lại lý luận Mác – Lênin đó là: kinh tế thị trường không phải là sản phẩm riêng có của chủ nghĩa tư bản, mà là thành tựu phát triển chung của nhân loại, là nấc thang phát triển tất yếu của xã hội nên sẽ còn tồn tại ở các phương thức sản xuất khác nhau. Đây chính là cơ sở lý luận khoa học và là nhận thức đúng đắn, sự dũng cảm và đột phá của Đảng ta.
Cũng có một nguyên nhân sâu xa là trước khi các nước xã hội chủ nghĩa tiến hành cải tổ, đổi mới, cải cách thì nền kinh tế ở các nước này sử dụng phổ biến theo mô hình kinh tế kế hoạch hóa, tập trung, quan liêu bao cấp. Do đó, không chỉ các thế lực phản động, thù địch, cơ hội chính trị mà ngay cả một số không ít cán bộ, đảng viên, người dân cũng đồng nhất nền kinh tế kế hoạch hóa, tập trung, quan liêu bao cấp với chủ nghĩa xã hội; đồng nhất kinh tế thị trường với chủ nghĩa tư bản. Tuy nhiên, đứng trước tình hình trì trệ, khủng hoảng của nền kinh tế do theo mô hình kế hoạch hóa tập trung, bao cấp, Đảng ta đã dũng cảm, mạnh dạn nghiên cứu lại, nhận thức lại lý luận Mác – Lênin thì kinh tế thị trường không phải là chế độ kinh tế – xã hội mà kinh tế thị trường chỉ là một phương thức, hình thức, phương pháp, cơ chế hoạt động, cơ chế vận hành của nền kinh tế; kinh tế thị trường là giai đoạn phát triển đến trình độ cao của kinh tế hàng hóa – một sản phẩm của lịch sử nhân loại; nó không phải là sản phẩm riêng có, càng không phải là của chủ nghĩa tư bản. Do đó, muốn xây dựng CNXH và sau đó là chủ nghĩa cộng sản, nhất là trong thời kỳ quá độ đi lên CNXH thì càng cần phải sử dụng kinh tế thị trường. Từ đó Đảng ta đã đưa ra một nhận định rất quan trọng đó là: kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là quy luật tất yếu trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Chúng ta không thể giáo điều, rập khuôn, máy móc vì ngay lúc sinh thời, V.I.Lênin đã đề ra chính sách kinh tế mới (NEP) từ tiếp thu những cái hay, cái tốt của nhân loại, cho dù những cái hay, cái tốt đó nảy sinh trong giai đoạn chủ nghĩa tư bản.
Hai là, về “định hướng xã hội chủ nghĩa” ở đây chính là đảm bảo các mục tiêu phục vụ cho dân chủ, công bằng, bình đẳng, phát triển con người chứ không phải vì lợi nhuận mọi giá. Kinh tế thị trường tự động hoạt động theo các quy luật bản chất của nó sẽ làm cho việc phân bổ các nguồn lực của xã hội được tối ưu, huy động được mọi nguồn lực trong xã hội để phát triển kinh tế – xã hội; còn định hướng xã hội chủ nghĩa chính là khắc phục những mặt trái, khuyết tật của kinh tế thị trường đem lại lợi ích chính đáng cho nhân dân nhằm đạt được những mục tiêu của chủ nghĩa xã hội. Đây là mối quan hệ biện chứng, tác động qua lại lẫn nhau để hướng tới những mục tiêu của chủ nghĩa xã hội là vì đại đa số nhân dân lao động, nó không phải là cái gì khiên cưỡng, gán ghép như các thế lực phản động, thù địch, cơ hội chính trị vẫn xuyên tạc.
2. Luận cứ để đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch cho rằng “kinh tế thị trường” và “định hướng xã hội chủ nghĩa” là hai yếu tố mâu thuẫn nhau, đối lập nhau, loại trừ nhau, không thể dung hòa nhau
Một là, Nền kinh tế thị trường tự vận hành, tự hoạt động theo các quy luật của kinh tế thị trường, như quy luật cạnh tranh, giá trị, cung – cầu,… trong đó quy luật giá trị là trung tâm. Tuy nhiên, bên cạnh mặt tích cực thì các quy luật của kinh tế thị trường đều có mặt trái gây tác động tiêu cực.
Do đó, các nền kinh tế thị trường hiện đại trên thế giới hiện nay đều có sự kết hợp giữa cơ chế thị trường và vai trò quản lý, điều tiết của nhà nước. Nhà nước vừa bảo đảm, tôn trọng, tạo môi trường hoạt động cho các quy luật kinh tế thị trường; vừa hạn chế, khắc phục những tác động tiêu cực, tự phát do các quy luật kinh tế thị trường gây ra; giữ môi trường ổn định cho phát triển kinh tế và hướng sự phát triển kinh tế vào các mục tiêu xã hội, bảo đảm công bằng xã hội, quan tâm đến an sinh xã hội. Tuy nhiên, dù Nhà nước tư bản có sự điều chỉnh, điều tiết đến đâu thì bản chất của nền kinh tế tư bản chủ nghĩa vẫn là phục vụ cho thiểu số lợi ích của giai cấp tư sản, không phải vì lợi ích của đại đa số nhân dân lao động; và khi nó còn tồn tại dựa trên chế độ chiếm hữu tư nhân tư bản chủ nghĩa về tư liệu sản xuất thì những mâu thuẫn đối kháng của xã hội tư bản chủ nghĩa do khuyết tật của nền kinh tế thị trường tạo ra không những không mất đi mà ngày càng gia tăng và thêm gay gắt. Vậy nên kinh tế thị trường và định hướng XHCN chẳng những không hề mâu thuẫn với nhau mà trái lại, sự lựa chọn mô hình kinh tế thị trường, mục tiêu “định hướng XHCN” của Việt Nam còn có tác động tích cực làm hạn chế mặt trái của kinh tế thị trường, giải quyết được các vấn đề xã hội tốt hơn nhiều so với các nước tư bản chủ nghĩa có cùng mức phát triển kinh tế, được nhân dân và cộng đồng quốc tế ghi nhận và đánh giá cao.
3. Luận cứ để đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch cho rằng Đảng Cộng sản Việt Nam chấp nhận phát triển kinh tế thị trường là “xoay trục sang con đường phát triển tư bản chủ nghĩa”
Một là, nền kinh tế thị trường định hướng XHCN của nước ta được xác định dựa trên chế độ sở hữu toàn dân về tư liệu sản xuất chủ yếu, phát triển nền kinh tế nhiều thành phần, song kinh tế nhà nước vẫn giữ vai trò chủ đạo. Nước ta thừa nhận vai trò quan trọng của kinh tế tư nhân với phương diện là con đường để huy động vốn, phát triển khoa học – công nghệ, giải quyết việc làm, nâng cao đời sống nhân dân chứ không phải là mục tiêu của nhiệm vụ xây dựng quan hệ sản xuất mới. Để đảm bảo yếu tố định hướng XHCN, nền kinh tế thị trường ở nước ta không phải là hoàn toàn tự do mà đặt trong “khuôn khổ”, đó là đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, sự quản lý của Nhà nước Việt Nam.
Hai là, việc xác định một nền kinh tế định hướng xã hội chủ nghĩa hay tư bản chủ nghĩa không chỉ dựa vào tiêu chí về sở hữu tư nhân, kinh tế tư nhân hay sự điều tiết của thị trường mà còn phải dựa vào tiêu chí về mục tiêu phát triển nền kinh tế là vì ai, giai cấp, tầng lớp nào; nguyên tắc hoạt động của nền kinh tế đó là gì; quá trình hình thành, phát triển nền kinh tế đó như thế nào; ai là người chủ thực sự của nền kinh tế đó?… Theo đó, Đảng ta xác định mục tiêu xây dựng và phát triển nền KTTT định hướng XHCN ở nước ta là: “Giải phóng mạnh mẽ và không ngừng phát triển sức sản xuất, nâng cao đời sống nhân dân; đẩy mạnh xóa đói giảm nghèo, khuyến khích mọi người vươn lên làm giàu chính đáng, giúp đỡ người khác thoát nghèo và từng bước khá giả hơn”.
Ảnh: Đ/c Đoàn Ngọc Vui – Đảng ủy viên, Phó Giám đốc Quỹ phát biểu tại Hội nghị Đảng ủy Khối
Tóm lại, đường lối phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là một đột phá lý luận rất cơ bản và sáng tạo của Đảng ta, là thành quả lý luận quan trọng qua 35 năm thực hiện đường lối đổi mới. Sau hơn 35 năm “Đổi mới”, đường lối kinh tế thị trường định hướng XHCN của Đảng ta đã thực sự đem lại những thay đổi lớn lao, rất tích cực ở nước ta như lời của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã có đánh giá sâu sắc: “Đất nước ta chưa bao giờ có được cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín quốc tế như ngày nay”./.
Đoàn Ngọc Vui – ĐUV, Phó Giám đốc Quỹ
